بررسی ومطالعه باغ های تارخی بیرجند در عصر قاجار و پهلوی

باغ های ایرانی یکی از مصادیق بارز هنر، علم و ذوق ایرانی همواره مورد توجه مردم بوده است. در سرزمین پهناور ایران باغ هایی وجود دارند که از نقطه نظر هنر و معماری، نمونه های با ارزشی تلقی شده و باعث ترویج هنر باغ سازی ایرانی در دیگر سرزمین ها و به خصوص سرزمین های اسلامی شده اند. گونه ای از هنر باغ سازی و باغ های ایرانی را در شهر بیرجند، می توان مشاهده کرد. آغاز توسعه و شکوفایی شهر به دوره صفویه برمی گردد و با آغاز حکمرانی خاندان علم به تدریج مرکزیت قهستان از قاینات به بیرجند منتقل و از آن زمان به تدریج بر توسعه بیرجند افزوده شده است. با بررسی و مطالعه در تاریخ سیاسی دوره قاجار و حکام محلی این منطقه، نتیجه می گیریم که اوج ساخت و سازهای معماری منطقه در دوران شوکت الملک دوم که همزمان با اواخر دوره مظفرالدین شاه و عصر مشروطیت بوده، رخ داده است. از جمله این ساخت و سازها، باغ-های تاریخی بیرجند است. در این پایان نامه سعی بر این بوده ضمن بررسی لغوی واژه ی((باغ)) و زمینه های شکل گیری و سیر تحول باغ های ایرانی، به بررسی و مطالعه باغ های بیرجند،علل و عوامل موثر در شکل گیری باغ های بیرجند، و تحلیل دقیق اجزای معماری و تزئینات وابسته به آنها پرداخته شود. این تحقیق بر اساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات تاریخی می باشد و گردآوری اطلاعات در این پژوهش نیز به شیوه اسنادی(کتابخانه ای) و میدانی بوده است. بررسی ویژگی ها و شاخصه های باغ های بیرجند نشان می دهد که در این نقطه از ایران شکلی دیگر از باغ ایرانی با شیوه های متفاوت ظهور پیدا می کند. ویژگی هایی مانند عدم حضور آب در محور اصلی باغ و وجود درختان کاج و سرو در دو طرف محور عملکردی واصلی، شکل گیری عمارت و کوشک اصلی در جهت شرقی- غربی بصورت کشیده در لبه شمالی(مانند باغ رحیم آباد) یا جنوبی(مانند باغ اکبریه و شوکت آباد و بهلگرد)، استفاده از درختان کاج، اتصال به بافت روستایی و تزئینات آجرکاری و گچ بری از شاخصه ها و ویژگیهایی است که شیوه خاص این نقطه از ایران در باغ سازی را نشان می دهد که با مقایسه آنها با یکدیگر به یک نتیجه گیری کلی در ارتباط با جایگاه آن در معماری بیرجند دست خواهیم یافت